Giriş
Sokratik
yöntem, Antik Yunan filozofu Sokrates'in öğretme ve öğrenme süreçlerinde
kullandığı felsefi araştırma ve sorgulama yöntemidir. Sokrates'in adıyla anılan
bu yöntem, insanların bilgi ve doğruyu bulmalarına yardımcı olmak için
kullanılan bir diyalog yöntemidir. Sokratik yöntem, öğrencilerin düşünce
süreçlerini yönlendirerek kendi içsel bilgilerini keşfetmelerine ve özgün
çıkarımlar yapmalarına olanak sağlar. Bu makalede, sokratik yöntemin temel
prensipleri, amacı ve kullanımı hakkında detaylı bir inceleme yapılacak ve
Sokrates'in hayatından bir örnek verilecektir.
Sokratik Yöntemin Temel Prensipleri
Sokratik
yöntemin temel prensipleri, felsefi diyaloglar aracılığıyla öğrencilerin
bilgiye ulaşmalarını sağlamak üzerine kuruludur. Bu prensipler arasında şunlar
bulunur:
Sorgulama: Sokratik
yöntem, soru sorma üzerine odaklanır. Sokrates, öğrencilerine doğru ve yanlış
arasındaki farkı anlamalarına yardımcı olmak için düşündürücü ve çarpıcı
sorular sorar.
Anlamın Keşfi: Sokratik
yöntem, öğrencilerin kendi düşüncelerini ve bilgilerini keşfetmelerine teşvik
eder. Öğrencilerin içsel bilgeliklerini ortaya çıkararak kendi yanıtlarını
bulmalarına yardımcı olur.
Kritik Düşünce: Sokratik
yöntem, öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirmelerini sağlar. Mantıklı çıkarımlar
yapabilmek, argümanları analiz edebilmek ve bilgiyi eleştirel bir şekilde
sorgulamak temel amaçlardandır.
Öğrenci Merkezli Yaklaşım: Sokratik yöntemde öğrenci, pasif bir
alıcı değil, aktif bir katılımcıdır. Öğrenci, öğretmenin yönlendirmesiyle kendi
düşüncelerini geliştirir ve sonuçlara ulaşır.
Özdeşlik Arayışı: Sokratik yöntem, insanların kendi bilinçlerini ve ruhsal
dünyalarını daha iyi anlamalarına yönelik bir çaba içindedir. "Kendini
tanı" prensibi, felsefenin temel öğretilerinden biridir.
Sokratik Yöntemin Amacı
Sokratik
yöntemin temel amacı, insanların bilgiyi doğru bir şekilde keşfetmelerine
yardımcı olmaktır. Sokrates, insanların içlerindeki bilgiye ulaşabileceklerini
ve doğru düşünce ve eylem için bunu kullanmaları gerektiğini savunmuştur.
Sokratik yöntem, kritik düşünme ve mantıklı sonuçlara ulaşma yeteneklerini
geliştirerek insanları daha iyi ve bilge bireyler yapmayı hedefler. Bu süreçte,
kişiler kendi yanıtlarını bulurken aynı zamanda eksik veya yanlış bilgilerini
de fark edebilirler ve bunları düzeltme şansı elde ederler.
Sokratik Yöntemin Kullanımı
Sokratik
yöntem, günümüzde eğitim ve felsefe alanlarında yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır. Eğitimde, öğrencilerin kendi bilgi dağarcıklarını
keşfetmelerine ve eleştirel düşünmelerine yardımcı olmak için öğretmenler
tarafından kullanılır. Felsefede ise, düşünceleri analiz etmek ve felsefi
sorunlara çözümler üretmek amacıyla felsefeciler arasında diyaloglar
aracılığıyla kullanılır.
Sokrates'in Sokratik Yöntemiyle Bir Örnek
Sokrates'in
sokratik yöntemiyle yapılan bir öğretme-öğrenme örneğine bakalım:
Öğrenci: "Sokrates,
adalet nedir? Bir toplumda adalet nasıl sağlanır?"
Sokrates: "Bu
soruların yanıtlarını biliyor musun?"
Öğrenci: "Eh,
sanırım adaletin bir toplumda herkesin eşit haklara sahip olması olduğunu
düşünüyorum."
Sokrates: "Peki,
eşit haklar demek, herkesin aynı şeylere sahip olması anlamına mı gelir?"
Öğrenci: "Belki
de evet, herkesin aynı şeylere sahip olması önemli olabilir."
Sokrates: "Peki,
adaletin sadece eşitlikle mi ilgisi var? Örneğin, haksızlık yapan birinin
cezalandırılması adaletle uyumlu mudur?"
Öğrenci: "Evet, adaletin haksızlığı
önlemekle de ilgisi vardır. Haksızlık yapan cezalandırılmalıdır."
Sokrates: "Peki, adaletin ne tür bir
cezayı gerektirdiği konusunda ne düşünüyorsun? Haksızlığa uygulanacak ceza adil
olmalı mıdır?"
Ve bu şekilde devam eden bir diyalog sonucunda Sokrates,
öğrencisinin fikirlerini ve düşüncelerini daha derinlemesine düşünmeye ve
adalet kavramı üzerinde daha net bir anlayışa sahip olmaya yönlendirir.
Öğrenci, adaletin çok boyutlu bir kavram olduğunu ve sadece eşitlikle sınırlı
kalmadığını anlar.
Sonuç
Sokratik yöntem, insanların bilgiye ulaşmalarını, düşünme
becerilerini geliştirmelerini ve içsel bilgilerini keşfetmelerini sağlayan
etkili bir felsefi araştırma yöntemidir. Sokrates'in hayatı boyunca kullandığı
bu yöntem, günümüzde hala önemli bir pedagojik ve felsefi araç olarak
kullanılmaktadır. Sokratik yöntemin öğrenci merkezli yaklaşımı, bireylerin
kendi düşüncelerini ve dünyalarını daha iyi anlamalarına ve bilge bir yaşam
sürmelerine katkı sağlar.